از درختان و گیاهانی متنوعی در کتیج می‌رویند در برخی منابع مواردی ذکر شده اند همچون احمدعلی خان‌وزیری درباره دختان می‌نویسد: « درخت صحرای آنجا بیشتر گز و کنار و کهور است. درخت کوه آنجا کور است». اینک در اینجا برخی از درختان و درختچه‌های کتیج را با اندکی توضحی درج میکنم :
1- بید : به صورت‌های بزرگ، کوچک و درختچه وجود دارد، با درختان صنوبر از یک تیره محسوب میگردد، ولی برگ آن برخلاف صنوبر باریک و کشیده و دمبرگ آن کوتاه است. پوست بید دارای تانن که مورد استفاده در دباغی است بوده و همچنین دارای ماده «سالیسین» بوده که در گذشته جهت درمان بیماری مالاریا مورد استفاده قرار میگرفته است، و از شاخه‌های نرم و قابل انعطاف آن هم برای سبد بافی و سایر صنایع دستی استفاده میشده است.
2- پده: درختی میانه و از گونه صنوبر بومی، تاج این درخت بزرگ و گرد بوده و پوست آن در جوانی سبز زیتونی و در کهنسالی به پوستی ناصاف و الیافی به رنگ قهوه‌ای روشن مبدل میگردد.
فردوسی می سراید:
همه ریگ و گز بود و چوپ پده جهان چون سیه دیگ تاری شده
برگهای این درخت کبود، خاکستری و چرمی شکل و همچون گونه‌های مختلف صنوبر دارای تنوع می باشند. برگ جستها و تنه جوشها، نیزه‌ای شکل و باریک و مشابه برگ اوکالیپتوس است؛ در صورتی که برگ انشعابات بلند آن مثلثی یا لوزی شکل به نظر میرسد. درخت پده نورپسند و حرارت دوست و در برابر خشکی و کم آبی بردبار است.
3- درخت گز: گونه‌ای از گز که در کتیج میروید از گونه درختی میباشد که متاسفانه در سالهای اخیر به سوی نابودی سیرمیکند.
این درخت بیشتر در بستر رودخانه مى روید و ساقه آن داراى برجستگیها و ترکهاى بیشمارى است، چوب آن داراى قدرت انعطاف پذیرى زیادى است. از برگهاى این درخت جهت تقویت زمین‌هاى زراعى استفاده مىکنند.
4- درخت تاغ: این نوع درخت هم نه تنها در کتیج بلکه در تمامی بلوچستان روی به نابودی کامل می‌رود و آن هم بدلیل قطع بی‌رویه. این درخت دارای دو گونه زردتاغ و سیاه تاغ بوده و گونه زردتاغ آن کوچک و بی‌برگ باشد که ارتفاع آن گاهی به شش متر میرسد.
تنه این درخت سفید، متمایل به خاکستری و انشعابات آن بندبند و کبود رنگ، و ویژگی بارز آن مقاومت دربرابر خشکی میباشد.
5- انجیر وحشی: که به آن انجیر کوهی هم گویند، این درخت در شکاف صخره‌ها روئیده و با آب باران نمّو می‌یابد.
6- درخت قیچ: این درختچه خاص نواحی خشک و کویری بوده و در کتیج هم میروید.
7- کنار: درخت نواحی گرمسیری و دارای تاجی گرد و درهم رفته است و گونه های مختلفی از آن در کتیج میروید، برگهای آن بطور متناوب، تخم‌مرغی یا بیضی و جرمی شکل و بر سطح آن سه رگبرگ برجسته نمایان است، و میوه آن هم در طعم‌ها و اندازه‌های مختلفی وجود دارد.
8- درخت کهور: برگهای آن ریز و با خارهایی تیز بوده و دارای چوبی سخت و شکننده میباشد، ارتفاع آن گاهی از ده متر تجاوز نمی‌کند. لازم به ذکر است که این درخت شبیه آبنوس بوده و ممکن است از خانواده همان گونه باشد. ریشه بعضى از درختان کهور، ذرات فلز زردرنگى از زمین جذب مى کند و آن ذرات فلزى بعد ازسوختن و سمباده کشیدن آشکار مىشوند.
9- استبرق: که در گویش محلی بلوچستان و کرمان به آن «کَرک» میگویند، گفته میشود در گذشته از الیافی که از قوزه آن بدست می‌آمده پارچه بافته میشده و در دوره‌ای هم از آن برای پرکردن متکا بجای پَر بهره می‌بردند.
داراى برگهاى پهنى است که گلهاى آن به رنگ سفید و بنفش هستند. میوه آن هم از نظر اندازه و هم از نظر رنگ شبیه به میوه انبه مىباشد ولى میوه آن سبک و توخالى است. از برگ و ساقه آن - در صورت کندن یا شکستن - شیره سفید رنگى ترشح مىشود که بسیار سمى است.
این درخت از خانواده درختان کائوچویى مىباشد. از دیگر مشخصات آن اینکه، چوب آن در صورت خشک شدن، سفید یا زرد رنگ مى شود که بسیار سبک است، چوب آن براى سوختن چندان مناسب نیست و دود فراوانى تولید مى کند. مى گویند که شیره آن براى بیرون آوردن خارى که در داخل بدن فرو رفته باشد، بسیار مناسب است.
10- درخت شیشم: که به آن " جَگْ " هم میگویند، درختی میان قد و گاهی هم به ارتفاع قابل توجهی میرسد. چوب آن قهوه‌ای موج‌دار و زیبا و سخت و پردوام بوده و شکاف نمی‌خورد، گفته میشود از آن زغال تهیه میگردد
11-کرت: به آن " چِشْ " هم گفته میشود، ارتفاع آن تا 15 متر میرسد، میوه آن کشیده و بندبند و مسطح بوده و پوست تنه آن دارای تانن میباشد که در دباغی مورد استفاده قرار میگیرد.
12- کلیر: درختی کوچک و فاقد برگ بوده، و تاجی گِرد و شاخه‌هایی باریک و سبز دارد و چوب تنه آن لیمویی رنگ می باشد.
13- خَرزَهره: که به آن "گیش" میگویند، این درختچه همیشه سبز بوده و فصل گل‌دهی بسیار زیبا میگردد اما بدلیل داشتن "اولئاندرین" سمی است، برگ خرزهره به برگ بید شبیه است ولی از برگ بید ستبرتر و بزرگ‌تر است. گلهای سرخ و سفید دارد و حیوانات اگر برگ آنرا بخورند می‌میرند. و تنفس دود آن هنگام سوختن هم سبب مشکلاتی میشود. عوارض مسمومیت با آن به شکل تغییرات ناگهانی ضربان قلب مثل کند شدن یا تپش و افزایش سطح پتاسیم خون نمایان میگردد . این درخچه در پارکها و کناره‌های جاده برای تزئین کاشت میشود.
14- ثعلب: بدان ارکیده هم گفته میشود، اکنون اثر از این گیاه یافت نمی‌شود.
گیاهی است پایا و چندساله و دارای گلهای خوشه‌ای و برگهای پهن،برگهای تحتانیش به نوک باریک و تیزی منتهی می‌شوند و برگهای فوقانیش معمولاًدارای لکه‌هایی به رنگ قهوه‌ای است. گلهایش صورتی یا سفید با خطوط و نقاط‌بنفش یا ارغوانی است. رنگ پوسته غدد زیرزمینی صورتی و داخل آن سفید است. طعم آن کمی شیرین، لزج و کمی تند است.
15- چگرد: در نواحى کوهستانى و درهاى مى روید برگهایش شبیه به برگهاى کهور است، منتهى کمى کوچکترند. چوبش از نظر صنعتى کاربردى ندارد، ولى از نظر سوختن و تولید گرما و زغال داراى اهمیت بسیار فراوانى است. داراى تنهاى کوتاهتر از چش است که ناهموارى زیادى دارد و بر روى تنه آن برآمدگیهاى زیادى دیده مىشود، از جمله گیاهان خاردار میباشد.
16- درخت دِی‌دارْ: ساقه آن همیشه سبز است. برگهایش بسیار کوچک و باریک و آنهم به مقدار بسیار کم مى باشد. و از این نظر تقریباً شبیه کلیر است. از داخل ساقه آن شیرابه سفیدرنگى مثل کرک ترشح مى شود که بسیار سمى است و براى چشمها بسیار خطرناک مىباشد. شیره آن به قدرى سمّى است که در این منطقه، شاخه هاى کوچک دیدار را بریده و آنها را در نزدیکى و یا در داخل آب با سنگ مى کوبیدند که بر اثر کوبیدن شاخه ها، شیره آن در داخل آب پخش مى شود، به محض پخش شدن شیره در داخل آب، ماهیهاى کوچک موجود در آب، بلافاصله مىمیرند و یا به حالت اغما درمى آیند و آنگاه ماهیها را صید می‌کنند.
نام علمی این درخت"افوربیا تیروکالی" و از خانواده افوربیاسه گونه‌ای نادر است و جالب است که از این گیاه میشود نفت بدست آورد! از هر هکتار آن میتوان ۱۰ تا ۵۰ بشکه نفت تولید کرد .
ملوین کالوین" از شیمیدانان آمریکایی می‌گوید گیاه "دیدار" به دلیل تولید هیدروکربن لاتکس قابلیت تبدیل به بنزین را دارد و میتوان از آن نفت تولید کرد.
17- زِیرّوکْ: درخت کوچکى است که شاخه هاى آن در هم فرورفته، و داراى خارهاى زیادى مى باشد خارهاى آن از خارهاى کنار و چش ضخیمتر هستند. برگهاى آن باریک و معمولاً ترش مزه بوده و میوهاش به رنگ نارنجى یا قرمز است که جنبه خوراکى دارد. این درخت چندان بلند نیست و ارتفاع کمى در حدود 2 تا 3 متر دارد.
18- بوت کُش: از جمله درختان خودرو است که بیشتر در باغات و اراضى زراعى مىروید. و تقریباً 20 متر یا بیشتر و کمتر ارتفاع دارد. میوه هایش مثل انگور به صورت خوشه اى مى باشند ولى میوه آن داراى هسته بزرگى است و خوراکى نیست. تنها از چوب آن در کارهاى نجارى و ساختن ادوات کشاورزى استفاده مى کنند.
19- داز: بیشتر در دره ها و دامنه ارتفاعات و در بستر رودخانه هاى ماسه اى مى روید. برگهاى آن تقریباً شبیه به برگهاى خرما هستند. از برگ آن حصیر، کفش، کلاه و ... درست می‌کنند.
داز مثل درختان خرما، میوه مى دهند که به میوه آنها در گویش کتیجی «تی‌نَل» مى گویند. میوه آن به شکل‌های متفاوت و طعم شیرینی دارد و معمولاً به رنگ قرمز تا نارنجى هستند، از مغز آن که همچون «پینر نخل» است جهت تغذیه استفاده میشود، و بسیار خوشمزه است.
20- درختچه فرفیون: این جنس دارای 2000 گونه است که از گیاهان یک ساله، دو ساله علفی، چند ساله ودرختچه های همیشه سبز وخزان کننده میباشد که اغلب آنها گوشتی هستند. ارتفاع آن به 30 سانتی متر وگسترش آن به 60 سانتی متر می رسد. همچنین دارای خار بوده و نیمه گوشتی است که در قسمت تحتانی چوبی شده است. نوک شاخه ها تولید برگهای نیزه‌ای واژ تخم مرغی با رنگ سبز روشن می‌نماید. گل آذین 5 تا 8 سانتی متر آن به صورت گرزن منشعب است و از قسمت انتهایی ساقه خارج می یوشد. دو براکته قرمز قلوه ای شکل در زیر گلها ظاهر می شوند فرفیون در تمام طول سال ممکن است گل بدهد ولی معمولا در زمستان به گل می رود. شیره سفید رنگ این گیاه سمی است.
21- نِیشِکَر: گیاهی بلند است، دارای ساقه ضخیم و بند بند است و قسمت داخلی ساقه آن لیفی و حاوی مقادیر زیادی عصاره شکر میباشد. بلندی ساقه آن بین ۲ تا ۶ متر میباشد.
22- ذرت خوشه ای: ذرت خوشه ای گیاهی علفی و یک ساله می باشد.ارتفاع گیاه تا 2.5 متر می رسد.
گیاه جوان ذرت خوشه ای دارای سیانور پتاسیم و اسید پروسیک می باشد که این دو در حیوانی همچون شتر شدیداً ایجاد مسمومیت مینمایند.علائم بیماری ایجاد شده عبارتند از: نفخ ، دل درد، تنگی نفس و مرگ.
از گونه‌های دیگر گیاهان میتوان به دولوک، شِریش (اکنون به طور کلی انقراض یافته)، ارزق، ارزن شن‌دوست، اسفند رومی، پنیرک گل‌ریز، تباشیر خودروی، تیفا لاتیفولیا، خورنال، کاهوسا، گیاه مکرانی (مرو) اشاره کرد.
1- گُلْدِر(گُرْدِر) : درختچه‌اى است که از نظر دارویى داراى اهمیت بسیار زیادى مى باشد برگهایش داراى پرزهاى بسیار کوچک و ریزى مىباشند و شاخه هاى آن داراى خارهاى سفیدرنگ بسیار زیادى هستند. ارتفاع متوسط آن 5/1 تا 2 متر است. از برگ آن جهت درمان دردهاى استخوانى استفاده مىکنند.
عصاره گیاه گلدر دارای اثر هیپوگلیسمیک میباشد و این اثر خود را از طریق بهبود جزایر پانکراس و افزایش ترشح انسولین انجام میدهد و از همین رو برای درمان دیابت بسیار مفید است.
2- انار شیطان (سِمِنگ) : انار شیطان درختچهای بومی جنوب آسیا است. این درحت از گونه‌های مهم مناطق بیابانی و خشک در جنوب ایران میباشد، انار شیطان درختی بسیار مقاوم به خشکی، یخ‌زدگی و آتش‌سوزی است. برگهای آن خوراک دام است. این درخت به سادگی توسط قلمه و بذر تکثیر میشود. چوب آن زیبا محکم بادوام است و برای ساختن برخی چوبهای جادو خاص! کاربرد دارد و نیز برای لوازم ظریف و پرکابرد نیز بکار می‌آید. این گیاه در شفابخشی نیز برای درمان برخی بیماریها مانند لکه‌های سفید روی پوست، بزرگی طحال و نیز سفلیس استفاده میشود. معمولاً ارتفاع آن بین ۴ تا ۱۲ متر است. برگهای تقریبا همیشه سبز انار شیطان متقابل باریک و کشیده با کناره‌های صاف است.گلهای آن درشت بی بو و سرخ رنگ و یا زرد مایل به قرمز و در ازای جام گلها ۴ تا ۷ سانتیمتر است.میوه باریک و دراز آن به طول ۲۰ سانتیمتر است.
3- پنیر باد: برگهای این گیاه چرمی، سخت، نیزه‌ای و سبز رنگ و شاخه‌های این گیاه منشعب و سفید رنگ است. این بوته جنگلی در تمام فصول سال سبز است و در اوایل تابستان میوه‌های کروی و زرد رنگی آن میرسد.
این گیاه سرشار از فواید دارویی است از جمله: سقط کننده آمیب کش ضد درد، ضد باکتری ضد ادم، ضد آندوتوکسین، ضد پیری، ضد آنمی، ضد ارتریت، ضد اپی لپسی، ضد باروری ، ضد ویروس تبخال، ضد تومور، ضد التهاب ، ضد اکسیدان، ضد تب ، ضد سارکوما، ضد استرس ، ضد اسپاسم ، التیام بخش زخم معده ، ضد ویروس ، مقوی قوای جنسی ، کاهش دهنده ی ضربان قلب ، CNS دپرسانت، سیتوتوکسیک ، ادرار آور ، قارچ کش ، شیرافزا، خواب آور، محافظ کبد، کاهش دهنده ی پر فشاری خون ، محرک ایمنی بدن ، حشره کش ، تقویت کننده ی حافظه ، مسکن ، محرک تنفسی ، کرم کش و شپش کش، همچنین این گیاه در درمان هپاتیت، دیابت سوءهاضمه بیماریهای مزمن کبد وناهنجاری های معده کار برد دارد.
4- کرچک: برگ ها در این گیاه متناوب، پنجه ای با کناره ای دندانه دار و بسیار بزرگ بوده و معمولاً به رنگ های سبز و ارغوانی هستند و دمبرگ نسبتاً دراز به رنگ های سبز یا قرمز دیده می شوند.
ساقه کرچک، گرد، بدون کرک و معمولاً سبز مایل به زرد می باشد و از یک لایه مومی مایل به خاکستری پوشیده شده است. گل های آن تک جنس بوده که بر روی یک گل آذین خوشه مانند قرار گرفته اند؛ به طوری که در یک گل آذین گل های نر در قسمت تحتانی و گل های ماده در قسمت فوقانی گل آذین قرار گرفته اند. میوه ی آن یک نوع کپسول سه برچه ای است. هر کپسول محتوی سه دانه است. دانه ها به شکل بیضوی پهن و دارای پوسته براقی هستند که درون آنها یک مغز سفید بسیار روغنی قرار دارد.
تمام اجزای گیاه کرچک سمی هستند، به خصوص دانه ها که بسیار سمی می‌باشند اما از آنها روغن تهیه شده که از آن و مشتقاتش در تهیه سوپ، روغن هیدرولیک و روغن ترمز، رنگ، جوهر، انواع آستر، پلاستیکهای مقاوم در برابر سرما، واکس و دیگر مواد براق کننده، نایلون، عطر و … به کار می‌برند.
سم ریسین، هم از فراورده‌های جانبی آن حاصل می‌آید، تنها یک درصد از روغن کرچک تولید شده در سراسر جهان را صرف مصارف دارویی یا تولید فراورده‌های مفید برای سلامتی می‌کنند. از روغن کرچک برای درمان یبوست و همچنین، به عنوان ماده استفراغ‌آور استفاده میشود.
5- اِشوَرَک (گیش‌برگ) : درختچهای با ارتفاع ۱۰۰- ۵۰ سانتی‌متری، و از همان گونه خرزهره میباشد که پیرامون آن ذیل "خرزهره (گیش)" توضیح دادم. از شیره این گیاه در دندان‌بندی و درآوردن دندان کودکان و از میوه تازه و نرسیده آن برای رفع برق‌گرفتگی چشم و آفتاب‌زدگی بهره می‌گیرند. از جام گل آن به صورت معکوس جهت رفع تشنگی در بیابان استفاده میشود.
6- بَهمَن: این گیاه دوسال عمر میکند و از گیاهان دارویی محسوب میگردد، ارتفاع آن به 70 سانتیمتر، رنگ برگهای آن سبز پریده‌است و گلهایش به رنگ‌های سرخ و سفید قابل رویت هستند. طعم این گیاه شیرین است و کرک ندارد.
خواص طبی و داروی آن عبارتنداز: جهت درمان لاغری و چاق شدن، دفع اخلاط بلغمی، دفع سنگ کلیه، تقویت قوای جنسی، دفع سنگ مثانه، بازکننده مجاری غروقی، جهت درمان بیماری یرقان، تقویت کننده قلب، زیبا و شاداب نمودن چهره و فواید و خواصی دیگر.
7- هندوانه ابوجهل: درگویش محلی به آن "گِلگِل‌انجوک" می گویند. میوه آن که همچون هندوانه کوچک است در زبان فارسی خربزه روباه (کدوی تلخ) و در زبان عربی و همچنین بلوچ‌ها به آن حنظل می گویند.
خواص دارویی آن عبارت انداز: اثر ضد ویروسی ، ضد میکروبی و ضد سرطانی، پودر گیاه هندوانه ابوجهل به عنوان ترکیب درمان کننده بیماریهای قند و دیابت مصرف میشود ؛ مالیدن روغن آن همراه با سرکه دندان درد را تسکین میدهد ، این گیاه خلط آور است و در کاهش فشار خون و چربی خون موثر است، جهت درمان درمان جذام روغن آن را بر روی پوست می‌مالند، جهت بیماریهای سردرد و درد شقیقه و فلج و لقوه و صرع نیز مفید میباشد ، برای درمان صدا در گوش 1 یا 2 قطره از روغن این گیاه را در گوش بچکانند، و دهها فایده دیگر البته لازم به ذکر است که مصرف زیاد و یا خودسرانه آن سبب عوارضی همچون: درد معده، مدفوع آبکی یا خونی، استفراغ و نبض ضعیف گزارش شده و با مصرف مقادیر بیشتر ضعف، غش، اختلالات حسی، گیجی، هذیان و اختلالات گردش خون و در زنان باردار سبب سقط جنین می گردد.
گیاهان دارویی (ادامه مبحث)
8- گزروغن (مورینگا) : این گیاه دارای برگهایی شانه‌ایی مضاعف با تقسیمات چندگانه که مرکب از برگچه‌های کوچک و متقابل بوده همچنین گل‌هایی با اجزای ۵ قسمتی دارا میباشد میوه آنها به صورت کپسول دراز و نیام مانند محتوی دانه‌هایی به اندازه مغز پسته تا ۱۵ و گاهی بیشتر میباشد. عموماً در محافل علم کشاورزی و پزشکی به آن درخت معجزه لقب داده میشود، همچنین این گیاه منبع سرشاری از ویتامین ها و مواد معدنی از جمله آهن، پتاسیم، کلسیم، و غیره میباشد.
این درخت با دارا بودن خواص دارویی ، بهداشتی و غذایی و همچنین برگ، دانه ، گل، چوب و.... مورینگا در جهان به طور گسترده‌ای مورد مصرف تجاری قرار گرفته و درآمدزایی و اشتغال‌زایی بالایی را برای کشورهای تولید کننده محصولات آن به ارمغان آورده است.
از عمده فواید آن در هربخش میتوان به این موارد اشاره کرد:
ریشه: در هضم غذا کمک میکند و به عنوان چاشنی یا ادویه مصرف میشود ، برای درمان سوزاک و تب زرد مورد استفاده قرار میگیرد. از ریشه پودر شده مخلوط با نمک ضمادی تهیه می‌کنند که در تورمهای غدهای موثر است .
پوست: در درمان خارش مورد استفاده است و صمغ قرمز آن برای درمان حالتهای اسهالی مصرف میشود. جوشانده پوست و ریشه به صورت حمام آب گرم یا کمپرس محلول گرم برای رفع اسپاسم یا انقباض های عضلانی مفید است .
گل: برای دفع انگل‌ها ، درمان بزرگشدگی طحال، ضد نفحخ، معالجه صفرا و برونشیت مفید واقع میشود.
برگ: جهت درمان سوزاک و همچین جهت قی‌آوری خوده میشود.
میوه: معالجه زخمهای جذامی، ناراحتی‌های کبد، طحال، دردهای آرتروز، کزاز و فلجی صورت مصرف میشود
روغن: جهت درمان روماتیسم و تهیه محصولات آرایشی همچون کِرِم استفاده میشود.
از جمله کاربرهای دیگر این گیاه دارویی ارزشمند استفاده آن برای درمان دیابت، صرع، کم خونی، مفاصل، و غیره بوده و امروزه، علم پزشکی این گیاه را به واسطه ویژگی های ضد سرطان به عنوان راه حلی برای مقابله با این بیماری در نظر می گیرد.
افزون بر این، گز روغن حاوی ایزوتیوسیانات بنزیل است که امکان دستیابی به نتایجی مشابه با شیمی درمانی را بدون عوارض جانبی منفی فراهم می کند و از این رو، گیاهی کاملا ضد تومور محسوب می شود.
مصرف این گیاه هنگام درمان سرطان های لوزالمعده، کبد، ریه، روده و تخمدان می تواند بسیار مفید باشد.
همچنین از این گیاه در صنعت برای جلاکاری، عطرسازی، ساعت‌سازی و هواپیماسازی و... کاربرد بسیار دارد.
اینها تنها گوشه ای از فواید این گونه گیاه میباشد و دهها مورد دیگر هم وجوددارد . هچنین لازم به ذکر است که تمامی قسمت‌های این گیاه خوردنی می‌باشند.
متأسفانه بعلت بهره‌برداری بیش از حد و ازبین بردن عمدی این درختان در منطقه کتیج با خطر نابودی است به طور مثال کسانی که برای جمع‌آوری دانه‌های روغنی آن می روند بودن بیهوده اقدام به شکستن شاخه ها و قطع تنه این درخت ارزشمند مینمایند .
9- آلوئه‌ورا: این گیاه از نوع گیاهان بی ساقه بوده و اندازه آن در حدود 60 تا 100 سانتیمتر رشد می‌نماید دارای برگهای نیزه‌ای، کلفت و گوشته با لبه‌های سخ‌دار [حاشیه برگ‌ها کمی پیچ و خم‌دار و دارای تیغ] همچون دندان‌وار میباشد و رنگ آن از سبز به زرد یا خاکستری می‌گراید، این گیاه از جمله مشهورترین و بارزترین انواع گیاهان دارویی میباشد.
از ماده ژلاتینی موجود درون برگ این گیاه برای مصارف بهداشتی آرایشی (ژل.کرم .شامپو و...) بهره برده میشود، همچنین بدلیل دارابودن خواص ضد میکروبی در درمان بسیاری از زخمها و جراحتها و سوختگیها- اگزما – تاول– گزیدگی زنبور و نیش حشرات- بریدگی – کوفتگی – آفتاب سوختگی و آکنه موثر است. بنابراین استفاده از این گیاه نه تنها در کرمهای موضعی بلکه در کنترل بسیاری از بیماریها و اختلالات پوستی سودمند می
باشد، همچنین ژل این گیاه سبب کاهش اسیدهای معده که عامل تشدید زحم معده هستند میگردد و از درمانه
ای مفید برای زخم معده محسوب میگردد، این ژل سبب تحریک شیره گوارشی و شکستن ساختار مواد غذایی درنتیجه جذب مواد مفید آنها توسط سلولهای بدن میگردد.
از موارد دیگری که درباره ژل آلوئه‌ورا میتوان این مطلب را عنوان نمود که ژل آن دارای آنزیم‌هایی نظیر آمیلاز، اکسیداز، کاتالاز و لیپاز، فولیک اسید، نیاسین که برای کاهش چربی و قند خون مفیدند، میباشد.
از فواید دیگر این گیاه میتوان به قابلیت پاک کنندی پوستی، درمان فشارخون، درمان بیماریهای کلیوی و دفع سنگ کلیه، درمان بیماریهای باکتریایی و سرطانی، درمان سینوزیت و آسم، درمان پوسیدگی‌های دندان‌ها و بهبود مشکلات دهانی و لثوی به دلیل دارا بودن اسید سالیسیلیک، فنل، سولفور، اسید سینامونیک، نیتروژن، اوره، لوپئل ضد باکتری و میکروب، درمان اسهال خونی، درمان گرفتگی‌های کبدی، قابلیت کنترل قند خون، رفع ریش مو و صدها مورد دیگر میباشد که از مجال این نوشتار خارج است و خود کتابی جداگانی را می‌طلبد.
10- اکالیپتوس: درخت از عمده درختان بومی منطقه بوده و به راحتی و به سرعت رشد می‌نماید و گفته شده اندازه آن به 145 متر هم میرسد. چوب این درخت دربرابر پوسیدگی مقاوم بوده و دارای سطحی صاف میباشد رنگ آن قهوه‌ای مایل به زرد و در برخی موارد سفید و شیری رنگ میباشد.
از مصارف دارویی این گیاه میتوان به قابلیت ضدعفونی کنندگی مجاری تنفسی را نام برد همچنین این گیاه حاصیت ضد سرفه و ضد باکتریایی و قارچی داشته و از آن برای درمان برونشیت، گلودرد، سرماخوردگی، گرفتگی بینی، سرفه، عفونت‌های مجاری ادراری، التهابات معده‌ای و رماتیسم و میگرن را نام برد، همچین از آن بعنوان ضدعفونی کننده زخمها و سوختگیها بهره می‌برند.
گروهی از پژوهشگران استرالیایی در مقاله‌ای که تحت عنوان
" Natural gold particles in Eucalyptus leaves and their relevance to exploration for buried gold deposits"
«ذرات طلای طبیعی در برگ اوکالیپتوس و ارتباط آن با اکتشاف ذخایر زیرزمینی طلا» که 22 اکتبر 2013 در نشریه علمی نیچر منتشر گردید، بیان داشتند که درخت اوکالیپتوس میتواند طلای موجود در عمق زمین را جذب و به سطح زمین منتقل کند و به این ترتیب، اکتشاف معدن از این طریق را امکان‌پذیر کند.
به طور کلی فواید بسیاری در از جهات مختلف بخصوص دارویی و طبی در این درخت نهفته است که ما مختصراً چند مورد را بیان نمودیم و خوشبختانه این موارد به خوبی میتواند بازار اقتصادی مناسبی را ایجاد نماید اما درصورتی که مورد بهره‌برداری قرار گیرند.
اینها تنها چند نموده از گیاهان و درختان و درختچه‌های سومند از جنبه‌های بهداشتی و درمانی و اقتصادی بود که ما در اینجا به آن اشاره نمودیم، متأسفانه هیچ گونه توجهی به این ظرفیت‌های صورت نمی‌گیرد.
معرفی درختچه وگونه های گیاهی کتیج
1-درختچه انارشیطان(گل پرک)
2-گیاه پترونک
3-گیاه‌ترشهک
4-درختچه گیشرات
درختچه‌انارشیطان
درمنطقه ای بنام نوگراز (دراگور)ازبخش کتیج شاهد رویش درختچه ای کمیاب بنام انارشیطان هستیم ، ﺍﻧﺎﺭ ﺷﯿﻄﺎﻥ ﮔﻮﻧﻪﺍﯼ ﺩﺭﺧﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﺍﺯ ﺗﯿﺮﻩٔ ﭘﯿﭻﺍﻧﺎﺭﯾﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﺍﯾﻦ
ﺩﺭﺧﺘﭽﻪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﻣﺤﻠﯽ ﮔﻞﭘﺮﮎ،
ﻫﻢ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ .
ﺍﻧﺎﺭ ﺷﯿﻄﺎﻥ ﺑﻮﻣﯽ ﺟﻨﻮﺏ ﺁﺳﯿﺎ ﻭ ﺍﺯ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﯼ ﻣﻬﻢ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻭ
ﺧﺸﮏ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﺍﯾﺮﺍﻥ وبخصوص بلوچستان ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ
ﻭﯾﮋﮔﯽﻫﺎ
ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺁﻥ ﺑﯿﻦ2 ﺗﺎ12 ﻣﺘﺮ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﯿﺸﻪ
ﺳﺒﺰ ﺍﻧﺎﺭ ﺷﯿﻄﺎﻥ ﺑﺎﺭﯾﮏ ﻭ ﮐﺸﯿﺪﻩ ﺑﺎ ﮐﻨﺎﺭﻩﻫﺎﯼ ﺻﺎﻑ ﺍﺳﺖ.
ﮔﻠﻬﺎﯼ ﺁﻥ ﺩﺭﺷﺖ ﺑﯽﺑﻮ ﻭ ﺳﺮﺥ ﺭﻧﮓ ﻭ ﯾﺎ ﺯﺭﺩ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﺮﻣﺰ ﻭ
ﺩﺭﺍﺯﺍﯼ ﺟﺎﻡ ﮔﻠﻬﺎ ۴ ﺗﺎ ۷ ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺷﻬﺪ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺍﺳﺖ،ﺍﻧﺎﺭ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﻳﺎ ﮔﻠﭙﺮﮒ، ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ ﺑﻪ ﮔﻞ ﻣﻲ ﻧﺸﻴﻨﺪ ﻭ ﺟﻠﻮﻩ ﺍﻱ ﺍﺯ
ﺍﻋﺠﺎﺯ ﺁﻓﺮﻳﺪﮔﺎﺭ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ. ﺍﻧﺎﺭ ﺷﯿﻄﺎﻥ ﺩﺭﺧﺘﯽ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻣﻘﺎﻭﻡ دربرابر ﺧﺸﮑﯽ، ﯾﺦﺯﺩﮔﯽ ﻭ ﺁﺗﺶﺳﻮﺯﯼ
ﺍﺳﺖ . ﭼﻮﺏ ﺁﻥ ﺯﯾﺒﺎ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺎﺩﻭﺍﻡ
ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻗﻨﺪﺍﻕ ﺗﻨﻔﮕﻬﺎﯼ ﺩﺳﺖ ﺳﺎﺯ ،
ﺍﺑﺰﺍﺭﺁﻻﺕ، ﻣﺒﻠﻤﺎﻥ، ﺍﺳﺒﺎﺏﺑﺎﺯﯼ بسیارکاربرد دارد ﻭ ﺩﺭ ﺷﺒﻪ ﻗﺎﺭﻩ ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﯾﮏ ﺩﺭﺧﺖ
ﺯﯾﻨﺘﯽ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﯽﺷﻮﺩ .
ﺩﺭﺧﺖ ﺍﻧﺎﺭ ﺷﯿﻄﺎﻥ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺧﻮﺍﺹ ﺩﺍﺭﻭﯾﯽ ﺍﺳﺖ ﭘﻮﺳﺖ
ﺁﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺑﯿﻤﺎﺭﯼﻫﺎﯼ ﭘﻮﺳﺘﯽ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﺩﺍﺭﺩ
ودردرمان بیماری های دیابت و سیفلیس و تصفیه خون موثرواقع میشود ﻭ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺍﺯ ﺑﺮﮒ ﺁﻥ برای خوراک دام استفاده‌می شود
گیاه پترونک
گیاه پترونک یاپتروک
گیاهی خودرو وخوردنی که معمولا دراواخربهمن واسفندماه دردشت وکوه های بلوچستان بخصوص بخش کتیج رویش می کندپترونک طول عمری حدودیک تادوماه دارداین گیاه گلهای زرد قشنگی میدهدکه آنرا راازدوربه جوینده اش نشان میدهد
گیاه‌ترشهک
ترشهک یاترشک گیاهی خودرو وترش مزه که معمولا دراویل فصل بهار درمناطق کوهستانی کتیج رویش میکند
ﮔﻴﺎﻩ ﺗﺮﺷﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﻭﻳﺘﺎﻣﻴﻦ C ﺍﺳﺖ، ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﻤﺒﻮﺩ ﻭﻳﺘﺎﻣﻴﻦ C
ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﮔﻴﺎﻩ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﻭﻳﺘﺎﻣﻴﻦ C ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ، ﺍﻳﻦ
ﮔﻴﺎﻩ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺁﻫﻦ ﻭ ﻓﺴﻔﺮ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .
ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﮔﻴﺎﻩ ﺩﺍﺭﻭﻱ ﺍﺷﺘﻬﺎ ﺁﻭﺭ ﻭ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﻭ ﻫﻀﻢ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﺑﺴﻴﺎﺭ
ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺍﺵ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ
ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺟﻮﺷﻬﺎﻱ ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻭ ﭘﻮﺳﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.
ﺍﻳﻦ گیاه ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺍﺳﻴﺪ ﺍﻛﺴﻮﻟﻴﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺯﻳﺎﺩ ﻭ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﻣﻮﺭﺩ
ﻣﺼﺮﻑ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ، ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺜﺎﻧﻪ ﻭ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﻀﺮ ﺑﺎﺷﺪ.
درختچه‌گیشرات
نوعی درختچه که دردشت هاوکوه رویش می کند ، دارای شاخه های متراکم وسبز می باشدکه حتی این سرسبزی خود را در فصول سرد سال که اکثر درختان طراوت و سرسبزی خود را از دست می دهند حفظ می کند
ویژگی ها :
معمولاارتفاع آن ببن1تا3متراست
این نوع درختچه دارای گل هایی به رنگ بنفش، قرمز، سفید وبرگ هایی سبزو باریک می باشد که در اوایل فصل بهار با جوانه زدن مردم راجلب زیباییش می کند ، گلهای درختچه گیشرات خاصیت خوراکی دارند که با تحویل سال شمسی زینت بخش سفره های مردم منطقه کتیج می باشد
موارداستفاده:
همراه بافصل برداشت باقلا برای خوشمزه تر کردن باقلا بصورت سرخ شده وهمراه باشیرنیز مصرف میشود
ازبرگ این درختچه نیزبرای خوارک دام استفاده می شود
درختچه گیشرات داری خواص دارویی می باشد
که بعنوان خواص درمانی بالا برای شکستگی استخوان بصورت جوشانده که مایه آنرا غلیظ کرده ومایه غلیظ رابرروی محل شکسته شده قرارمیدهنداستفاده می شود
